Familie Valk, Muntendam.
Aan het begin van de avond lopen Johanna Hollé en haar vriendinnen o.a. Jo Geertsema en Martje Hartman door het donkere Muntendam richting huis. Op last van de Duitse bezetters moesten de ramen worden geblindeerd en er was geen straatverlichting. Zij komen van de gymnastiekles die werd gegeven in de gymzaal van de school aan de Bovenweg, aangekomen bij de T-kruising Kerkstraat – Middenweg blijven ze plotseling staan, de stilte van de avond wordt ruw onderbroken door luid gegil en gehuil. Ze zien vaag een nooit meer uit te wissen tafereel: Uit de woning aan de Kerkstraat (B 66) direct naast garage Stikker, welke wordt bewoond door de joodse familie Valk, bestaande uit 2 zussen en 2 broers, ziet men dat door geüniformeerde mannen op dat moment de 2 zussen worden gearresteerd en uit huis worden gehaald. Zeker is dat politieman B. Ploegsma hierbij aanwezig is waarschijnlijk gezamenlijk met de in Muntendam aanwezige marechaussee en wellicht een Duitse landwacht. Hun woning werd verzegeld en de sleutels kwamen in beheer bij opperwachtmeester A. Helmholt. Dit blijkt uit een schrijven, uit het archief van de gemeente Muntendam. De gearresteerden waarbij waarschijnlijk ook de broers Valk zijn geweest, worden afgevoerd naar de kazerne aan de Middenweg (het latere gemeentehuis).
De volgende dag (donderdag 12 november) worden ze afgevoerd via Groningen naar kamp Westerbork en op vrijdag 20 november vindt het transport plaats naar het vernietigingskamp Auschwitz in Polen. Totaal zaten er 726 joodse mannen, vrouwen en kinderen in deze trein, na selectie werden 47 mannen en 35 vrouwen als gevangenen ingeschreven, de rest werd doorgestuurd, hun lot was de gaskamer.
Filippus en Izak werkten tot aan hun deportatie in de slagerij van Levitus aan de Kerkstraat. Men was na de Middenweg in de Kerkstraat komen wonen, hun woning stond direct naast de toenmalige garage Stikker. Sinds enige jaren staat hier het appartementen complex “De Tibbe” Twee huizen verder stond de paardenslagerij van Levitus, de beide families waren verwant via moeder Jetta Levitus. Hier werkten tot aan hun deportatie in 1942 de broers Filippus en Izak. Bijzonder was dat ze paardenvlees verwerkten en dit zelf door hun joodse geloof niet mochten consumeren. Ook bijzonder was dat Filippus, Izak, Rebekka en Roosje vrijgezel waren en bij elkaar bleven wonen. Men leefde eenvoudig en er waren weinig contacten met de Muntendammer bevolking. Van Roosje is bekend dat ze een nogal ijdele dame was, haar Gronings dialect was doorspekt met Nederlandse woorden.
Hun broers, Jakob en Hartoch waren al ver voor de tweede wereld oorlog vertrokken naar het toenmalige Nederlands-Indië en ontkwamen hierdoor aan het lot van wat hun andere broers en zussen overkwam. Jakob bezocht eerst de kweekschool voor onderwijzers maar ging omstreeks 1907 als militair naar Ned. Indië. In 1910 werd hij Verkoop Inspecteur bij een bekende Nederlandse groothandel in Batavia. Hij huwde in Ned. Indië en kwam in 1947 weer naar ons land alwaar hij bij dezelfde firma in Amsterdam zijn loopbaan vervolgde. Hier vierde hij zijn 40-jarig jubileum.Jakob overleed in 1956 in Den Haag.
Hartoch ging in 1913 naar Ned. Indië als Militair. Hoewel hij daardoor hier een vernietigingskamp ontliep, heeft hij toch nog een tijdlang als krijgsgevangene in Bandoeng in een Jappenkamp gezeten. Na zijn bevrijding kwam hij in 1948 voorgoed weer naar Nederland waar hij tot aan zijn pensionering werkte als ambtenaar bij de Kon. Marechaussee. In Groningen ontmoette hij ene Eltje Abee, geboren in Muntendam en een dochter van Hindrik Abee en Anna Oldenburger. Hindrik Abee werkte bijna 50 jaar in de slagerij van Levitus tot ook deze familie werd afgevoerd. In een schrijven aan de gemeente vraagt hij hoe het verder met hem moet omdat door de deportatie van de familie Levitus zijn inkomsten zijn weggevallen. De slagerij werd gesloten en verviel aan de Duitsers.Eltje kwam tot 1942 veel bij Hartoch zijn broers en zusters over de vloer en wist veel van de familie In 1949 zijn Hartoch en Eltje gehuwd. Hartoch overleed op 88 jarige leeftijd in 1982 in Haren.
Bronnen afbeeldingen
Arolsen Archive > Filippus Valk (1879-1942)
Arolsen Archive > Izak Valk (1882-1942)
Arolsen Archive > Rebekka Valk (1885-1942)
Arolsen Archive > Roosje Valk (1890-1942)